Uit het variété- en
vaudeville-theater ontstond
aan het eind van
de 19e eeuw in Parijs de revue.
Revue bestond net als de burlesque
en vaudeville uit een verzameling van
allerlei acts en waren typisch volksvermaak. Zang, dans, toneel,
cabaret, variété en muziek kwamen er allemaal in voor.
Een revue bestond uit korte sketches en komische liedjes met
lichtvoetige spot. waarin bepaalde personen of bevolkingsgroepen op de
hak werden genomen. Van
1889 tot 1905 werden er in
het kleine
zaaltje
van het Salon des Variétés in de Amstelstraat (bij het
Rembrandtplein) verschillende revues opgevoerd en met veel succes.
De revue was feitelijk bijna net zo oud
als het theater. De Grieken maakten al theater waarin met muziek en
toneel de actualiteit van het dagelijkse leven tegen het licht werd
gehouden.
Het woord revue werd voor het eerst gebruikt in de 18e eeuw,
toen in de Parijse theaters met een knipoog werd teruggekeken op het
voorbije jaar.
Revue
is
een vorm van amusementstheater die bestaat uit groots opgezette dans,
zang-en lichtvoetige komische sketches
De oorsprong
van de revue ligt in het Frankrijk van de negentiende eeuw en biedt,
zoals de naam al aangeeft, een terugblik op recente gebeurtenissen.
Deze worden met veel zang en dans nog eens doorgenomen. Revues werden
opgebouwd rond één bepaald thema en alle liedjes en sketches moesten
een onderling verband hebben en waren op een geraffineerde manier in de
show opgenomen. De revue heeft zijn gloriedagen beleeft in Amerika,
maar is eigenlijk nooit helemaal verdwenen.
In 1830 vond voor het eerst het jaarlijkse schouwspel, genaamd
de ‘Revue de fin d’année’,
plaats in Frankrijk. De revue werd een
jaarlijks schouwspel waarin actualiteiten op satirische toon ‘de revue
passeerden’. Dit optreden zou tot
1880 worden uitgevoerd. De nadruk van het jaarlijkse optreden lag bij
een satirische ondertoon, gedurende de opvoering gaf men en spottend
beeld van de actualiteiten. In die tijd konden artiesten de spot echter
niet te ver doorvoeren, zeker waar het onderwerpen als het koningshuis
bedroeg.
‘Revue à grand spectacle’
Bij revueshows lag de nadruk nu meer op spektakel, uiterlijk vertoon en
hadden ze soms zelfs een erotisch element. Grote sterren van de ‘revue
à grand spectacle’ waren Mistinguett, Maurice Chevalier en Josephine
Baker. De overgang naar een groot spektakel kreeg ook een vervolg in
Engeland en de Verenigde Staten.
Later werden de revues
steeds vaker afgewisseld met zang- en
dansnummers, revuegirls en variétéartiesten. Van een duidelijk
"verhaal" was op het laatst geen sprake meer, alhoewel er soms wel een
"rode draad" in zat.
Uiterlijk vertoon ging in de revue een steeds grotere plaats innemen.
Vooral sinds in 1886 de Folies-Bergère
zijn eerste revue, “Place
aux jeunes" vertoonde, nam
het erotisch element toe. In
Duitsland was Berlijn het epicentrum van populaire revues, waar
componisten als Paul Lincke en Walter Kollo wereldberoemd werden met
hun revueliedjes.
Ondanks deze ontwikkeling is de revue in verschillende landen
uiteindelijk iets anders gaan betekenen. In de Angelsaksische wereld is
het een extravagante versie van de musical geweest, terwijl in
Frankrijk de klemtoon op verschillende acts tezamen bleef liggen. De
Nederlandse revue was weer meer gericht op sketches en liedjes. Het
publiek dat een revue trok kwam vooral uit de hoge middenklasse. Omdat
het grote producties betrof, waren de kaartjes niet goedkoop.
Daarnaast was de revue in Frankrijk, Engeland en de VS geen
familieoptreden, aangezien er nogal eens schaars geklede dames het
podium opkwamen.
In de Verenigde Staten mondden de oorspronkelijke ‘reviews’ (1893-1899)
uit in de befaamde Ziegfeld Follies (1907) en de “George
White Scandals” (1919-1939).
Affiche voor de revue
Ziegfeld
Folluies in 1912
Florenz Ziegfeld was in de VS producent van veel bekende Broadway
revues zoals (1907). De Ziegfeld Follies zouden 24 jaar lang
lopen tot 1931. Voor deze revues werkte Ziegfeld samen met grote
componisten zoals Irving Berlin en George Gershwin. Verschillende van
de acteurs in zijn revue zouden bekende acteurs worden zoals Fanny
Brice, Barbara Stanwyck, Mary Pickford, W.C. Fields en de familie
Eaton: Doris Eaton, Mary Eaton, Pearl Eaton en Charles Eaton en Anna
Held.
Bessie Brown (1895 -1955) trad in de jaren twintig op in meerdere
revues
op als zangeres en in
een travestie-act (zoals 'Moonshine Revue', 'the Whirl of Joy' en
'Dark-Town Frolics'.
In
Parijs trad Barbette op in bekende theaters als het Casino de
Paris en de Folies Bergère.
In
de 19e eeuw werd de revue een politiek middel waarmee
het volk de kans kreeg uiting te geven aan allerhande misnoegen. Ruim
honderd jaar geleden was de revue uitgegroeid tot een aantrekkelijk
theater zonder al te veel inhoud: een simpel verhaal met zang en dans,
waarbij de artiesten in prachtige kostuums weren gehesen, tegen een
kleurrijk decor.
Can Can
In Parijs werd omstreeks 1890 de Cancan, een wilde dans waarbij de
rokken enigszins werden opgetild, een enorme rage. De cancan is een linedance waarin een aantal vrouwen in een rij naast
elkaar staan en tegelijk bewegen op de maat van de muziek. Hierbij
tillen zij hun rok op of tillen ze hun been zo hoog in de lucht dat hun
blote benen te zien zijn. Dit laatste werd destijds als zeer
aanstootgevend beschouwd.
Oorspronkelijk komt de dans uit Algerije. Rond 1830 kwam de cancan in
zwang in de Parijse wijk Montparnasse. Hij werd vaak in nachtclubs
gebruikt als lokdans met een erotische functie. Zo ook in de Moulin
Rouge. De overheid en de kerk ergerden zich in die tijd zeer aan deze
dans.
Hoewel de cancan uit Algerije komt, is de kleding geïnspireerd op de
rokweelde van de Spaanse danseressen. De danseressen dragen lange
jurken, petticoats en zwarte kousen.
Henri de Toulouse-Lautrec heeft de cancan in veel schilderijen in beeld
gebracht. Ook veel affiches voor de optredens werden door hem
geschilderd. Ook Pablo Picasso, Georges Seurat en Georges Rouault
hebben de cancan in hun schilderijen verwerkt.
Cole Porters schreef de musical Can-Can (1953), die de basis vormde voor de filmmusical Can-Can uit 1960
Andere muziek die geassocieerd wordt met de cancan is het vaudeville- en variétélied Ta-ra-ra Boom-de-ay.
Sommige mensen
vonden het een obscene dans en bewerkstelligden dat deze dans verboden
werd. Eigenaars van nachtclubs die deze dans tóch vertoonden werden
voor het gerecht gedaagd.
Ontwikkelingen als in Frankrijk, namelijk de overgang van satirische
overzichts-programma’s naar bonte schouwspelen, deden zich in vrijwel
alle Europese landen voor. Zo was “Under
the clock” de eerste Engelse
revue (1893), en zelfs gerenommeeerde auteurs als Noel Coward waagden
zich aan het genre.
Franse en Engelse componisten veroverden met hun liedjes, in oorsprong
voor de revue geschreven, de hele wereld.
Julian Eltinge
was de eerste female impersonator die optrad in een Broadway show. Zij
speelde haar eerste drag-rol in het Tremont Theatre in Boston in de
Boston Cadets Revue in 1891. Hij was toen 10 jaar. Hij
speelde zijn
rol blijkbaar zo overtuigend dat hij het jaar daarop het middelpunt
vormde van de revue. Volgens de overlevering kwam Eltinge bij de revue
dankzij zijn danslessen bij Mrs. Wyman, die ontdekte dat hij een
ongelooflijk talent had om vrouwenrollen te spelen.
Female impersonator Barbette
(Vander Clyde Broadway) (1899-1973) begon haar carriere in het circus
als een van luchtacrobaten van de Alfaretta Sisters. Toen één van de
twee zusters onverwacht stierf, nam zij haar plaats in. Om het
dramatische effect van haar act te vergroten kleedde hij zich als vrouw
en was vanaf dat moment “Barbette”.