Bij interseksualiteit
vertoont een
lichaam zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken.Tweeslachtigheid is
in de natuur niet
ongewoon. In de plantenwereld is dit zelfs regel: 94% van de soorten is
tweeslachtig en slechts 6% van de in totaal 250.000 plantensoorten
hebben aparte mannelijke en vrouwelijke individuen. Bij tweeslachtige
soorten hebben de bloemen zowel meeldraden (mannelijk) als een stamper
(vrouwelijk). In de dierenwereld geldt precies het
omgekeerde: daar zijn aparte mannelijke en vrouwelijke individuen de
regel. Slechts 5% - 6% van de 1,2 miljoen diersoorten zijn tweeslachtig.
Bij tweeslachtige dieren spreekt men ook wel van hermafrodiet.
Bijvoorbeeld slakken en regenwormen. Er zijn ook soorten waarbij het
dier eerst het ene en daarna het andere geslacht heeft. Dit komt vooral
bij bepaalde vissoorten en schaaldieren voor. Daarbij zijn er twee
varianten mogelijk. Dieren die eerst man en daarna vrouw zijn en dieren
eerst vrouw en daarna man zijn. (bijv. lipvissen) In de dierenwereld is 5% - 6% van de
1,2 miljoen diersoorten tweeslachtig. Dit komt neer op ca. 65.000
soorten. Voorbeelden vindt men onder de slakken en de regenwormen. Een
voorbeeld van een hermafrodiet,
die ook in Nederland voorkomt is de zeepok: een hermafrodiet die in de
paartijd een fallus ontwikkelt van twintig maal de eigen lengte, zodat
naastgelegen dieren bevrucht kunnen worden. (Transformatie, jrg. 30,
2013, p. 17) Tweeslachtigheid komt ook bij mensen
voor. Tweeslachtigheid ontstaat vóór de geboorte, door een
chromosomale of een hormonale afwijking. Er wordt onderscheid
gemaakt tussen ‘echte’ tweeslachtigheid (mensen die zowel eierstokken
als testes hebben) en ‘pseudo’-tweeslachtigheid, (mensen die òf
eierstokken òf testes hebben). Zowel ‘echte’ als ‘pseudo’-tweeslachtige
mensen kunnen zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken
hebben.
Voorheen werd voor mensen
die
tweeslachtig de naam ‘hermafrodiet’ gebruikt. Deze term is afgeleid van Hermaphroditus,
in de Griekse mythologie de zoon van de goden Hermes en Aphrodite, naar
wie hij vernoemd is. Op een van zijn tochten werd de nimf Salmacis
verliefd op hem vanwege zijn grote uiterlijke schoonheid. Zij probeerde
hem te verleiden, maar slaagde daar niet in; toen hij in een koel meer
ging zwemmen, in de gedachte dat hij daar alleen was, sprong Salmacis
hem na in het water, omhelsde en zoende hem. Hermaphroditus verzette
zich, maar de nimf klemde zich stevig aan hem vast; zij zond een bede
omhoog naar de goden, om zich met hem te verenigen. Haar gebed werd
verhoord, en zij werden samen tot één lichaam. Toen Hermaphroditus
merkte wat er gebeurd was vroeg hij de oppergod Zeus om iedereen die in
hetzelfde water zou baden, hetzelfde lot te doen ondergaan, en hen
allen zowel man als vrouw te maken. De oppergod verhoorde ook hem.
De figuur Hermaphroditus spreekt tot
de verbeelding. In Pompeï is een fresco van Hermaphroditus van voor 79
na Chr. bewaard gebleven. Op dit schilderij wil de wellustige Pan,
hetgeen te zien is aan zijn erecte penis, de even wellustige
Hermaphroditus, die hij voor een vrouw aanziet, benaderen. Hij schrikt
echter als hij de mannelijke geslachtsdelen ziet en lijkt zich vol
afschuw los te trekken.
Een beeld in het Louvre laat een slapende Hermaphroditus zien. Dit
beeld is gemaakt naar een Romeinse kopie van een verloren gegaan Grieks
origineel in brons, van Polycles de Oude. Het is gemaakt van marmer uit
Carrara door de Italiaanse renaissancebeeldhouwer Gianlorenzo Bernini
in 1619. Opdrachtgever van dit beeld was kardinaal Borghese, de latere
Paus Paulus V. Een andere kopie is te zien in Louvre-Lens. Dat beeld
werd vervaardigd in de 2e eeuw en was in het bezit van paus Pius VI.
Tegenwoordig acht men de
hermafroditisme bij mensen als niet-accuraat en wordt deze door
sommige betrokkenen zelfs als beledigend beschouwd. Om die reden wordt
de meer correcte benaming 'interseksueel' gebruikt.
Iemand
met een intersekse conditie identificeert zich over het algemeen als
man óf als vrouw, maar vertoont andere lichamelijke kenmerken dan
biologen zouden verwachten. Dit kan gaan over uitwendige en inwendige
geslachtsorganen (het anatomische geslacht), maar ook over chromosomen
of over hormonen (de geslachtsklieren of het gonadale geslacht). Het is
soms wel en soms niet aan het uiterlijk te zien dat er sprake is van
een intersekse conditie. Soms blijkt het op latere leeftijd uit
onvruchtbaarheid. Het komt voor dat personen met een intersekse
conditie ook transgender zijn. Bij interseksualiteit kan er
onderscheid gemaakt worden tussen het fenotypische geslacht (uitwendig
man of vrouw), het gonadale geslacht (het geslacht op basis van de
aanwezige gonaden (eierstok of teelbal), het genetische geslacht
(aanwezigheid van X- en/of Y-chromosomen) en de genderidentiteit (tot
welk geslacht iemand zichzelf voelt te behoren). Deze kunnen in vele
combinaties met elkaar voorkomen.. Interseksualiteit is geen nieuw
gegeven. Sommige oude godsdiensten geloofden dat Adam zijn leven begon
als hermafrodiet en werd later gesplitst in twee personen - een man en
een vrouw. Volgens Plato waren er ooit drie geslachten: mannelijk,
vrouwelijk en hermafrodiet; het derde geslacht ging verloren in de tijd.
Vanaf de middeleeuwen tot, in zekere
zin, nu, werden hermafrodieten gedwongen zich in een bepaalde genderrol
te plaatsen. Ofwel gedroegen ze zich als mannen, ofwel als vrouwen. De
straf op overschakeling van gender was de dood. Zo werd in de jaren
1600 een Schotse hermafrodiet die leefde als een vrouw levend begraven
nadat hij/zij een vrouw zwanger had gemaakt.
In de meeste gevallen, maar niet
altijd, wordt interseksualiteit veroorzaakt door een gendefect.De meest voorkomende
intersekse-aandoening is het androgeen ongevoeligheids syndroom (AOS),
waarbij iemand wordt geboren met XY-chromosomen en niet-functionerende
testes in de onderbuik. Bij AOS is in negen van de tien gevallen echter
geen sprake van een ambigu genitaal: uitwendig is er geen enkel
verschil te zien met een meisje met XX-chromosomen. Daarom wordt AOS
vaak pas ontdekt als de menstruatie uitblijft, wat aanleiding geeft tot
nader onderzoek.
De vlag met een paarse cirkel op een goud-gele achtergrond wordt
wereldwijd gebruikt door intersekseorganisaties. De kleuren
symboliseren niets dat met gender te maken heeft. Het krachtige symbool
is in juli 2013 ontworpen door Morgan Carpenter van Intersex Human
Rights Australia (destijds bekend als Organisation Intersex
International Australia) als een vlag “die niet afgeleid is [van andere
vlaggen], maar toch een stevige basis heeft”. De cirkel wordt
beschreven als een “ongebroken symbool zonder ornamenten dat staat voor
heelheid en volledigheid, en onze mogelijkheden.” Verder zegt
Morgan: “We strijden nog steeds voor lichamelijke autonomie en genitale
integriteit, en dit symboliseert het recht om te zijn wie en hoe we
willen zijn”. (Carpenter 2019)