Elagabalus
(Heliogabalus) (ca. 203 - 222 n. Chr.) |
Na een opstand tegen keizer Macrinus liet hij zich in 218 uitroepen tot keizer. Een jaar later bereikte hij met zijn gevolg Rome waar hij met grootse intocht werd ontvangen.
Uit Syrië had hij de heilige "zwarte steen" meegenomen uit de tempel in Emesa. waarmee aan het Romeinse volk duidelijk wilde maken dat hij gekomen was om in Rome de cultus van de zonnegod El Gabal, als Sol Invictus, “onoverwinnelijke zon” wilde invoeren.
Het
regeren liet voornamelijk over aan zijn moeder
Julia
Soaemias. Zelf hield hij zich vooral bezig met zijn bizarre cultus.
Senatoren
moesten toezien hoe hij rond het altaar van de zonnegod danste en elke
midzomer
een groot feest hield ter ere van El Gebal. Voor deze nieuw godheid
werd op de
Palatijn een enorm tempelcomplex gebouwd, het Elagabalium, met daar
omheen fraaie tuinen waarnaar de
heiligste
relieken uit de bestaande tempels werden overgebracht, tot en met het
vuur van
Vesta aan toe.
reconstructietekening
Elagabalus scheidde van
zijn vrouw om te trouwen met een priesteres van de tempel van Vesta. Zij schonk Elagabalus geen kinderen. Na een
echtscheiding
hertrouwde Elagabalus met een rijke weduwe van een ex-senator, die
toevallig
(?) kort voor het huwelijk werd vermoord.
Met al dit rumoer hield de controverse nog niet op. Hoewel de Romeinen wel wat gewend waren, waren ze gechoqueerd door zijn seksuele uitspattingen en homoseksuele relaties. waarvan die met de blonde slaaf Hierocles het meeste stof deed opwaaien. Regelmatig organiseerde hij een wedstrijd voor de man met de grootste penis om daarna met de winnaar te trouwen.
De keizer vierde zijn orgieën in taveernes, bordelen en zelfs in het paleis samen met allerlei slaven, dansers en toneelspelers van het laagste allooi. Daarbij droeg hij make-up, epileerde hij zijn lichaamshaar en droeg hij damespruiken. Volgens de beweringen genoot Elagabalus ervan om “de meesteres, de vrouw, de koningin van Hierocles” genoemd te worden. In Romeinse bordelen zou hij zich als prostituée hebben aangeboden aan mannen waarbij hij zich dan door zijn minnaar Hierocles liet "betrappen" waarna deze hem moest "bestraffen" met een flink pak slaag.
Hubert Robert - Ancient ruins used as public baths - 1798
Hij opende de koninklijke baden om welgestelde mannen aan te trekken
Het zou godslasterlijk zijn geweest voor een keizer om in het openbaar
te baden, laat staan met het publiek. Maar Elagabalus trok zich daar
niets van aan. Hij opende de paleisbaden en de baden van Plautinus voor
het grote publiek, maar hij had een bijbedoeling: "op deze manier zou
hij een voorraad mannen kunnen krijgen met ongewoon grote organen."
Dat was niet alles wat hij deed. Elagabalus zou "er ook voor gezorgd
hebben dat de hele stad en de kades doorzocht werden op onobeli, zoals
degenen genoemd werden die bijzonder wellustig leken." Het woord is een
ruwe combinatie van de Griekse woorden voor "ezel" en "wapen" en van
daaruit kun je de lege plekken invullen.
Cassius Dio beweert dat Elagabalus transseksueel was, hetgeen in die tijd zeker niet acceptabel moet zijn geweest. Grote sommen geld zou hij hebben beloofd aan de arts die hem vrouwelijke genitaliën kon bezorgen.
In de
Historia Augusta, Life of Elagabalus is over
zijn
seksuele escapades het volgende te lezen:
“Tenslotte
had hij een speciaal kamertje in het
paleis
ingericht, waar hij zijn onfatsoenlijkheden pleegde; bij de ingang van
de deur
stond hij altijd naakt, zoals de hoeren doen; hij bewoog het gordijn,
dat aan
gouden ringen hing, terwijl hij voorbijgangers met een zachte en
smeltende stem
trachtte te verleiden. Er waren natuurlijk mannen die speciaal de
opdracht
hadden gekregen om hun rol te spelen. Want, zoals ook in andere zaken,
had
Elegabalus talrijke agenten, die precies die mannen uitzochten die hem
in hun
smerigheid het best konden behagen. Hij vroeg geld voor deze vunzigheid
en liet
zich zelfs tevreden uit over zijn winsten; hij maakte ook ruzie met
zijn
partners in dit beschamende beroep; hij beweerde dat hij meer
liefhebbers had
dan zij en ook meer geld verdiende.”
De gedragingen van de keizer gingen voor de Romeinen op den duur te ver. Bovendien was de toestand van de staatsfinanciën zo hachelijk, dat er een staatsbankroet dreigde. De regering weigerde zelfs de noodmunten te accepteren, die Elagabalus had laten slaan en eiste betaling in goud. Ook De Pretoriaanse Garde had geen enkel vertrouwen meer in de 18-jarige keizer
Julia
Maesa en zijn neef Alexander Severus
beraamden een
complot tegen beiden om hem met behulp van de Pretoriaanse Garde uit de
weg te
ruimen. Dat werd duidelijk toen hij in 222 betrad Elagabalus bij
toejuichingen
van Alexander Severus door de Pretoriaanse Gaarde totaal werd genegeerd. Het was Elagabalus duidelijk dat
de Praetorianen Alexander verkozen boven hem. De keizer ontstak daarop
in woede
en riep uit dat iedereen die aan deze insubordinatie had deelgenomen
diende te
worden gearresteerd en gedood. Dat maakte de woede van de Praetorianen
alleen
nog maar erger. Toen zij hun wapens trokken, maakte Elagabaluis dat hij
wegkwam
en verborg hij zich in doodsangst in een kist, Hij werd echter ontdekt
en
terstond onthoofd.
Zijn
moeder zou zich voor zijn dood nog jammerend
aan hem
hebben vastgeklampt, maar haar trof hetzelfde lot. Hun lichamen werden
naakt
door Rome gesleept alvorens in de Tiber te worden gegooid. Veel van
zijn
getrouwen werden ook vermoord, inclusief
Hierocles
Zo kwam
er een eind aan een vierjarige
heksensabbat van
uitspattingen en waanzinnige verkwisting van een der zwartste
bladzijden in de
Romeinse geschiedenis. Over Elagabalus werd een damnatio memoriae
uitgevaardigd, d.w.z.
dat alles dat aan hem herinnerde werd uitgewist. De zwarte steen werd
teruggestuurd naar
de tempel El Gabal in Emesa waar hij thuishoorde. Elagabalus
werd opgevolgd door zijn neef
Alexander Severus.
Zijn
godsdienstige beleid werd volledig
teruggedraaid en de
steen van El Gebal werd teruggestuurd naar Emesa. Vrouwen werden
opnieuw
geweerd uit de Senaat en de labiele en bizarre regering van deze losbol
was
voorbij en de meer stabiele Severus Alexander kwam op de troon. De
dynastie
liep op zijn einde, maar kreeg nog uitstel van executie. Net als bij
Caracalla
en Elagabalus zou de moeder van de keizer een sterke positie achter de
troon
behouden. Elagabalus zelf ging als een karikatuur van zichzelf de
geschiedenis
in. De popcultuur rekent genadeloos met hem af. In het Spaans is een
heliogábalo zelfs het woord voor een zeer decadent persoon.
Zijn
opvolger Severus Alexander wijdde de Tempel
van
Elagabal daarna aan Jupiter. Uiteindelijk ging de tempel daarna bij een
grote
brand verloren.