Colette Berends (1934 - 2012)

    

Colette Berends (1934 - 2012) performer, schoonheidsspecialiste, textielkunstenares.
Zo'n 51 jaar geleden werd in het geboorteregister van Zwolle genoteerd dat het jongste kind van de familie Berends een jongen was. Achteraf bleek voetballen echter niet zo leuk en werd hij op de jongensschool vaak uitgelachen als een meisje. Tijdens zijn jeugd schilderde hij vrouwen van verschillende leeftijden en onbewust zag hij zichzelf als een elegante vrouw in een bar of op straat in de armen van haar geliefde.

Hij worstelde met zijn identiteit; hij was man, maar voelde zich vrouw.
Na een paar jaar etaleur te zijn geweest, ging hij naar Amsterdam waar hij werk vond als travestiet bij Madame Arthur in Amsterdam waar hij liedjes zong van Marlene Dietrich en Hildegard Knef. Daarna vertrok hij naar Zuid-Frankrijk, waar hij optrad in nachtclubs.
In 1956 onderging hij een borstvergroting en maakte hij de overstap naar reguliere nachtclubs.  Vijftien jaar lang zat hij in de showbusiness en werkte 'overal' in Europa en Noord-Afrika, nam hormonen en spaarde geld voor een operatie.

Wie van geslacht wilde veranderen, moest in die jaren in Casablanca zijn. In die Marokkaanse stad had een chirurg zich gespecialiseerd in geslachtsoperaties. In 1971 nam Berends de duik in het diepe.
“Nu wordt dit gedekt door ziektekostenverzekeringen”, vertelt ze. “Maar destijds was dat niet het geval. Jarenlang ging ik niet op vakantie om geld te sparen voor de operatie. Veel artsen in die tijd waren tegen zo’n operatie. Eerst vond ik dit idee natuurlijk erg beangstigend. Expres ging ik in Casablanca werken om de chirurg die daar de operaties deed, dokter Georges Burou beter te leren kennen, dat stelde me gerust. Je moet je realiseren dat je daar in het ziekenhuis helemaal alleen bent. Om dit te kunnen doen moet je er erg van overtuigd zijn om vrouw te worden, is het niet?”

Na de operatie voelde Colette zich heel slecht. Pas na een maand schreef ze een brief naar huis waarin ze haar ouders vertelde dat ze was geopereerd en dat ze nu officieel werd erkend als vrouw, waardoor ze na zoveel jaar weer terug naar Nederland kon reizen.
In Marokko bevestigden twee gynaecologen dat ze alle uiterlijke kenmerken van een vrouw had en dat ze volledig als vrouw kon functioneren. De uiteindelijke beslissing werd door de rechtbank genomen. Drie maanden later werd haar geboorteakte gewijzigd met hulp van een gerenommeerde arts in hormonen Dr. O de Vaal die bevestigde dat Colette met een 46XY cartogram al vanaf haar geboorte transseksueel was en dat men eigenlijk had moeten wachten tot ze zelf kon beslissen om het geslacht op de geboorteakte in te vullen.

Eindelijk een vrouw. "Sommige mensen zeiden: het meest opmerkelijke is dat je precies dezelfde persoon bent gebleven, maar nu ziet het er natuurlijker uit. Ik ben inderdaad dezelfde gebleven. Sommige transseksuelen verwerpen hun verleden volledig. Ze verscheuren oude fotoalbums om niet herinnerd te worden door het verleden. Maar ik heb ook geleefd voor mijn operatie en op een bepaalde manier was ik ook gelukkig. Dit zit me niet zo dwars. Ik ben zoals ik ben, ik leg mezelf niets op. Soms zeggen ze: als vrouw moet je je zo en zo gedragen. Onzin. Zelfs als ik een mannelijke eigenschap heb. Ik weet niet of ik die heb - dan is het zo en daar word ik niet ongelukkig van". Ze bleef optreden nu als “echte vrouw tot haar 48e tien maanden per jaar. De rest van haar tijd gebruikte ze om te reizen.

Ze wilde de wereld zien en wilde bevestiging voor zichzelf als vrouw. “Ik was een aantrekkelijke dame. Is het niet geweldig om tijdens het dansen een man in je oor te horen fluisteren dat je er prachtig uitziet?” Haar vroegere droom kwam uit. Jaren later dineerde ze als vrouw in kasteel Oud Wassenaar met een diplomaat uit Boston, werd ze op de Griekse eilanden vergezeld door de broer van de Griekse president Papandreou en complimenteerde Prof. Ducrete van de Universiteit van Lausanne haar schoonheid terwijl hij in haar oor fluisterde tijdens het dansen. Colette aus Holland' danste, presenteerde en zong in o.a. Charley's Nightclub in Luxemburg, Las Vegas in Athene, Terrasse in Zürich, Don Quichotte in Casablanca en won missverkiezingen op verschillende cruiseschepen.

Ze raakte bevriend met veel knappe veel jongere mannen met wie ze het bed deelde, maar vertelde hen niet over haar transverleden: “Ik vind dit ook niet nodig. Het lijkt bij mij allemaal op een vrouw en mijn houding is heel vrouwelijk. Zelfs de meest ervaren minnaars viel het niet op.” Terug naar Zwolle Colette keerde terug naar Zwolle, ondanks het feit dat zij en haar verleden daar bekend waren. “Misschien had ik het beter niet had kunnen doen. Ergens anders zou ik een vrouw onder de vrouwen zijn geweest, maar hier kenden de mensen me en vinden ze het allemaal een exotisch verhaal. Hier is er altijd wel een idioot die vervelden dingen tegen je schreeuwt. Misschien zou dit ergens anders niet gebeurd zijn. Maar hier had ik familie en vrienden en was ik niet gewend aan dit soort agressie. Al die jaren kon ik als vrouw leven.” Op een bruiloft ontmoette zij voor het eerst haar familie. Sommige familieleden steunden haar, anderen behandelden haar alsof ze lepra had. Maar de bruidegom was een man met stijl: “Na de bruid vroeg hij me ten dans.”

Sommige vrienden hadden moeite om dit te begrijpen, haar moeder accepteerde het vrij snel en de rest van de familie accepteerde het langzaam. “Sommige mensen zeiden: het meest opmerkelijke is dat je precies dezelfde persoon bent gebleven, maar nu ziet het er natuurlijker uit.
Inderdaad, ik bleef hetzelfde. Sommige transvrouwen verwerpen hun verleden volledig. Ze verscheuren oude fotoalbums om niet herinnerd te worden door het verleden. Maar ik heb ook geleefd voor mijn operatie en op een bepaalde manier was ik ook gelukkig. Dit zit me niet zo dwars. Ik ben zoals ik ben, ik leg mezelf niets op.

Soms zeggen ze: als vrouw moet je je zo en zo gedragen. Onzin. Zelfs als ik een mannelijke eigenschap zou hebben - ik weet niet of ik die heb - dan is het zo en dat maakt me niet ongelukkig.
Tegen een interviewer zei zij heel zacht, maar heel duidelijk: “Ik verbied je om het woord ‘wederopbouw’ te gebruiken. Ik vind dat een heel vreemd woord. Het is net alsof ik veranderd ben in een kerktoren. Ik ben altijd al een kerktoren geweest. Ze hebben me gewoon aangepast ...”



Eerst opende ze een schoonheidssalon, maar werd vooral bekend door haar artistieke werk met wandtapijten, waarvoor ze vele prijzen won. Ze schildert met stof, kant en voile. “De diepe kleuren en structuureffecten van dit materiaal zijn niet te evenaren met de traditionele schilderkunst. Voor haar textielkunst gebruikt Colette vaak onderwerpen uit de filmwereld, nachtclubs, romantische theaters, balletten, circus, de liefde tussen man en vrouw, moeder en kind.



Een beetje autobiografisch is het wel, al moet je daarbij niet te veel graven. Ik heb in nachtclubs gewerkt, ik houd van theater, de liefde is iets dat je bezighoudt. En zo’n moeder en kind; ik heb nooit kinderen kunnen krijgen, maar daarom kan nog wel begrijpen wat het is om moeder te zijn.” Met gebruikmaking van de unieke kleur en glans van textiel weet zij haar textielschilderijen een grote uitdrukkingskracht mee te geven.



Colette Berends - Gemengde technieken, Acryl met krijt, Classy dame



Op haar 51-ste vertelt ze in een interview dat ze met enige pijn in het hart nadenkt over haar verleden. “Nu mis ik het optreden heel erg. In die wereld was ik al een vrouw lang voordat ik geopereerd werd. Je wordt geaccepteerd als vrouw, ook al heb je geen make-up op of loop je als man over straat. Je blijft Colette, het is nooit anders geweest. Ik zou graag willen dat de mensen zeggen: dit mens is zo vrouwelijk dat je elk mannelijk aspect dat er nog is, vergeet.”

Ze geeft toe dat ze opvalt in Zwolle. Niet alleen door haar verleden, maar ook door haar lengte, haar “klassieke” uiterlijk en haar stem die net iets te laag is vergeleken met de gemiddelde vrouw. Een echte vrouw om te zien: klassiek gekleed, mooi opgemaakt en elegantie uitstralend.
Berends stierf in 2012 op 77-jarige leeftijd in de Zwolle in de stad waar ze haar hele leven is blijven wonen.

Tv-producent Michiel van Erp maakte de documentaire I am a woman now over de geslachtsoperaties die Nederlandse transseksuelen in de jaren '50 in Marokko ondergingen. Daarvoor volgde hij vier vrouwen/mannen, onder wie Colette Berends.

In mei 2013 was er een overzichtstentoonstelling van haar werk tie zien in Expo Veldhoven

Van jongen tot vrouw met allure

Colette Berends 13.10.1934 – 23.4.2012 Zwolsche Courant, 21 maart 1986

Textielkunst van Colette Berends