Roze
in beeld / Ad van Dam. - Xanten
Uitgeverij, maart
2014, 136 p.
'Roze
in beeld' is een educatief
multimediaal project
dat bestaat uit een website, een Facebook-pagina, een lespakket en een
boek.
Het
boek Roze in Beeld is de weerslag van een reeks
openhartige
gesprekken met
verschillende bekende homo’s en lesbiennes, waaronder verslaggever en
nieuwslezer Rik van de Westerlaken, NOS verslaggever Tim Dekker en
politiewoordvoerster Ellie Lust. Met deze interviews wil van Dam
inzicht geven
in hoe het is om als LHBT’er op te groeien in Nederland, welke rol de
media
daarin spelen, door wie zij zich lieten inspireren op tv en in film,
hoe ze nu
zelf het beeld van homo's in de media proberen te beïnvloeden en het
rolmodel
dat zij soms zelf willen zijn. De interviews worden voorafgegaan door
een
chronologisch overzicht van de zichtbaarheid en beeldvorming van
LHBT’ers in de
Nederlandse media. Beide stukken zijn nogal kort en oppervlakkig; de
website is
hierop gelukkig een goede aanvulling. Het zijn vooral de interviews die
interessant zijn.
Inspiratiebron voor van Dam was de
Amerikaanse-documentaire The celluloid closet uit 1995. In
1981 was het boek 'The celluloid closet:
homosexuality in the movies' een openbaring. Vito Russo beschreef hoe
de
filmindustrie mannen en vrouwen met homoseksuele gevoelens tot dan toe
in beeld
had gebracht: als lachwekkend, pathetisch of griezelig. Als ze
überhaupt al in
beeld kwamen, want 'seksuele perversie' was in Hollywood jarenlang
taboe.
Filmmakers wisten de censuur soms handig te omzeilen. Rob Epstein en
Jeffrey
Friedman namen 'The celluloid closet' als uitgangspunt voor hun
gelijknamige
documentaire, die in tal van filmfragmenten onvermoede signalen laat
zien.
Filmklassiekers krijgen opeens een extra dimensie.
Verhalen en anekdotes
van
wereldberoemde sterren
omlijsten meer dan 100 fragmenten van films van toen en nu. Naast de
fragmenten
interviews met producenten, scenarioschrijvers en sterren onder wie
Tony
Curtis, Shirley Maclaine, Tom Hanks, Whoopi Goldberg en Gore Vidal.Daar
hebben we het in
Nederland
nog nooit over
gehad, dus besloot ik zelf te onderzoeken hoe de zichtbaarheid van
LHBT’ers in
de media in de afgelopen jaren is veranderd. In de jaren vijftig
bestond
homoseksualiteit helemaal niet op televisie. Men sprak er gewoon niet
over.
De
eerste homoseksueel op de televisie was in Mensen
van morgen (1964) van regisseur Kees Brusse. Deze film deed toen heel
wat stof
opwaaien en trok dat jaar meer dan 440.000 bioscoopbezoekers, wat veel
was voor
een non-fictiefilm. En dit ondanks of juist dankzij het feit dat de
filmkeuring
hem indertijd alleen toelaatbaar vond voor 18 jaar en ouderDe
homoseksueel werd
geïnterviewd met zijn gezicht in de schaduw, want het was toen nog
nauwelijks
mogelijk in het openbaar als homo bekend te staan. Er kwamen naast een
homoseksueel ook een prostituee en een ongehuwde moeder in voor. In
Mensen van
morgen werd dus aan enkele taboes geraakt.
Benno Premsela
Nadat op 24 november 1968 Benno Premsela te
gast was bij Mies Bouwman in haar goed bekeken talkshow Mies-en scene,
waarin hij vrijuit vertelde over zijn homoseksualiteit, was
homoseksualiteit niet meer van de buis weg te houden.
Op
26 augustus 1969 krijgt de bekende homoseksuele schrijver Gerard Reve
de P.C. Hooftprijs uitgereikt, waarvan uitgebreid verslag
wordt gedaan op televisie. Tot ieders verbazing kust Gerard Reve
minister Marga Klompé tijdens de uitreiking. De populaire schrijver krijgt later (12
maart 1974) een eigen televisieavond: Grote Gerard Reve-show en worden verschillende boeken van hem verfilmd.
De seksuele openheid uit de eind 60-jaren en begin
70-jaren zijn homo’s en homorollen vooral zichtbaar in het amusement
segment.
1971
Albert
Mol in het
amusementsprogramma Wie
van de Drie
Tussen 1972 en 1985 was de Engelse
acteur John
Inman, alias Mister Humpries te zien in de populaire tv-serie Are you
being
served. Zijn veelal vrouwelijke maniertjes gaven een heel stereotiep
beeld van
gays. In Nederland waren er in de jaren zeventig de entertainers Wim
Sonneveld,
Andre van Duin en Jos Brink erg populair op TV.
In
het boek Roze in beeld wordt
de lezer meegenomen door de “vrolijke jaren zeventig”, “trieste jaren
tachtig”,
“trotse jaren negentig”, “de vanzelfsprekende jaren nul” om te eindigen
bij van
Dams “verwarrende jaren tien”. Waarom verwarrend? “Ik heb het gevoel
dat de
vroegere verdraagzaamheid de laatste jaren een beetje afneemt. Mensen
gaan in
deze onzekere tijd qua inkomen, werk en toekomst op zoek naar
zekerheid. Ze
willen weer weten waar ze aan toe zijn: gewoon huisje, beestje, man,
vrouw,
kind, poes. Je ziet dit in de media in het aantal tv-programma’s die
juist over
de crisis gaan. Ik denk dat die het gevoel van onzekerheid versterken,
waardoor
het conservatisme in de maatschappij toeneemt. Van Dam ziet echter ook
positieve ontwikkelingen: “
De stereotypering van de homo’s in de media
neemt
af. Het zijn niet meer alleen de lachende nichten die je ziet op de tv.
Er is
nu een veelzijdigheid aan karakters ontstaan.
Bronnen
Homo, boompje, beestje. Het Parool,
dinsdag 13 mei
2014
Website Roze in beeld
Op deze site vind je een tijdlijn
van 50 jaar
homo's en lesbo's op de Nederlandse televisie en in film , (1964-2014),
wordt
aandacht besteed aan actuele “roze” films en documentaires en het
schooltv-programma Uitgesproken van NTR Tolerantie, Lesmateriaal en
docentenhandleidingen
