Ovartaci,
geboren als Louis Marcussen, was een
opmerkelijke kunstenaar wiens artistieke oeuvre nauw verweven was met
haar
eigen, radicale levensverhaal. Ze werd geboren als man, maar voelde
zich vrouw, een taboe in haar tijd.
Ovartaci apprenticed
as a naturalistic craft painter before emigrating to Argentina in 1923.
She travelled the country for six years before returning home in a
frayed state.
Ovartaci was de naam
die ze zichzelf gaf toen ze in 1929 onder dwang werd opgenomen op de
psychiatrische afdeling van het Risskov Ziekenhuis in Aarhus. Nadat
schizofrenie bij haar werd vastgesteld, bracht ze de rest van haar
leven door als inwonende patiënte.
The artist took the name “Ovartaci” – essentially “Chief Lunatic” – as
a play on “ovar,” a term of leadership in the hospital such as “Chief
Psychiatrist,” and “taci,” derived from “tossi,” a colloquial term for
a patient in a psychiatric hospital.
Assigned male at birth, after years of requests for a sex change
surgery and her own crude attempt, the hospital finally facilitat- ed
her female gender affirmation surgery.
Ovartaci’s drawings and
paintings feature groups of animal-like creatures with slim, elongated
features. They often appear in mythological scenes that suggest earlier
lives in Ancient Egypt, or in pagan circuses. Ovartaci also sculpted
large dolls, costumed in both painted and fabric clothing. Dreams of
escape run throughout her work, most overtly in her many drawn plans
and cardboard and wood models of a helicopter that could fly beyond the
hospital’s walls.In het begin van de jaren vijftig
maakte Ovartaci het sterke
verlangen kenbaar om de transitie te maken naar vrouw en vroeg een
geslachtsveranderingsoperatie aan. Dit werd haar geweigerd, waarop zij
uiteindelijk het heft in eigen hand nam en zichzelf in 1954 amputeerde.
In 1957
voltooiden de artsen de operatie operatief.
Ovartaci ontmoette in 1952 de
veelgeprezen Deense Cobra-kunstenaar
Asger Jorn. Op dat moment was Jorn opgenomen in het sanatorium van
Silkeborg. Hij was geïnteresseerd in kunst gemaakt door psychiatrische
patiënten en raakte volledig in de ban van de intelligentie en de
artistieke activiteiten van zijn leeftijdsgenoot. Hij was zo onder de
indruk van Ovartaci’s betoverende werk dat hij haar uitnodigde om in
Parijs te exposeren. Ovartaci sloeg de uitnodiging af, maar Jorn zorgde
er wel voor dat haar werk naar kunstenaar Jean Dubuffet werd gestuurd.
Hij nam twee van haar werken op in zijn persoonlijke collectie die
later de basis vormde van Collection de l’Art Brut in Lausanne. Lange
tijd was de verificatie van deze twee werken een onopgelost mysterie,
omdat ze niet in de database van het museum terug te vinden waren.
Haar werk stijgt uit boven
elke conventionele categorisering zoals expressionisme, surrealisme of
art brut. Haar werk bevraagt thema’s die ook vandaag de dag zeer
actueel zijn, zoals machtsverhoudingen, tolerantie en identiteit.
Ovartaci was een begaafd kunstenaar en autodidact, een dichter, een
wereldreiziger, een intellectueel, een psychiatrisch patiënt, een
dromer en nog veel meer. Haar bijzondere schilderijen, beeldhouwwerken,
werken op papier en muurschilderingen omvatten haar hele wereld. Ze
leefde letterlijk in en met haar kunst.
Ovartaci
transformeerde haar kamer van 12 vierkante meter in
een uitbundig, denkbeeldig universum. Naast haarzelf werd het bewoond
door
dieren en langwerpige katachtige vrouwelijke hybriden op hoge hakken
die de
wereld onderzochten, zeilden, vlogen, dansten en fietsten. Deze
hybriden waren
overal, sierden elke centimeter van de muren als reusachtige uitsneden,
als
kleine sculpturen of in schilderijen. Ze leken op levensgrote poppen en
wezens
en waren de zielsverwanten, zusters, metgezellen en levensgetuigen van
de
kunstenaar die met hen samenleefde in een gecombineerde studio, slaap-
en
woonkamer. Deze meeslepende, surrealistische fantasiewereld was het
echte leven
van Ovartaci.
Centraal in het werk
van Ovartaci staat het concept van metamorfose en transformatie. Ze had
de behoefte om de wereld om haar heen letterlijk te veranderen in haar
eigen universum en in een mooiere plek: zij maakte grootse plannen om
niet alleen haar eigen kamer en meubels te beschilderen, maar het hele
ziekenhuis. Gedurende de 56 jaar dat Ovartaci in het psychiatrisch
ziekenhuis woonde, kreeg ze een grote vrijheid om zich als kunstenaar
te ontwikkelen. Ze leefde in een voortdurend proces van kunst maken,
haar manier van verwerken, zijn en ademen. Ze geloofde sterk in het
boeddhisme, animisme en in reïncarnatie. Haar vele vorige levens waren
haar belangrijkste bron van inspiratie.Ovartaci,
Ovartaci's
phantasmagoric work features numerous female and
animal figures set within an abundance of symbols, interiors, and
landscapes.
These figures are invested with a sense of identification that seems to
defy
the divide between real life and the realm of art. In 2018 an expansive
exhibition entitled "Ovartaci and the Art of Madness" included a
survey of the artist's work, as well as homages and related works by
contemporary artists. His art can be seen at Museum Ovartaci in Aarhus,
Denmark, a museum named after him showcasing artwork created at the
psychiatric
hospital in Risskov, Denmark.
Ovartraci
overleed in 1985 op 91-jarige leeftijd
In 2022 kreeg
Ovartaci, zevenendertig jaar na haar dood, grote internationale
bekendheid als onderdeel van de 59ste Biënnale van Venetië 2022 met de
tentoonstelling The Milk of Dreams. Sommigen noemden Ovartaci zelfs de
openbaring en grootste vondst van het jaar. In 2022 verscheen een
monografie over Ovartaci's leven en werk The Signature of Madness.
Voor
het eerst in Nederland is er een groot overzicht te
zien van de Deense kunstenaar Ovartaci. Ruim 70 schilderijen,
tekeningen en
sculpturen laten je kennis maken met de kunstenaar Ovartaci. De
tentoonstelling
is tot stand gekomen in samenwerking met het Ovartaci Museum in Aarhus
in Denemarken.
Het merendeel van de getoonde werken zijn bruiklenen van particuliere
verzamelaars die nog niet eerder aan het publiek werden getoond. Ook de
twee
kunstwerken die vorig jaar juli werden herontdekt in Collection l’Art
Brut zijn
hier te zien.
De
tentoonstelling Becoming Ovartraci onthult het verbazingwekkende
verhaal van de kunst en het leven van Ovartaci.
Becoming Ovartaci.Cobra
Museum Amstelveen 27
jan 2023 t/m zondag 14 mei 2023
Als
je
een aanvulling of opmerking hebt over deze site dan kun je een
mail sturen naar Transarchief |