Stella werd gespeeld op dinsdag 21 juni 2016 in de Rode Zaal in theater De Brakke Grond in Amsterdam.
Een man zit alleen in een
stille kamer. Hij kijkt terug op een leven lang zoeken naar de moed om
zichzelf te zijn. Stella is gebaseerd op het opvallende leven en de
eenzame dood van Ernest Boulton, een music-hall kunstenaar die zich kleedde en leefde als vrouw in de tijd van Victoriaans Engeland.
Hij werd voor zijn succes gestraft met een arrestatie en een schandelijk showproces.
Neil Bartlett is een veelgeprezen Britse theaterregisseur, die eerder
controversieel werk maakte en voor het National Theatre werkte. Stella
is een theatrale terugblik op een leven buiten de heersende normen, een
hartstochtelijk bericht uit het verleden.
In de toneelvoorstelling
Stella toont Neil Bartlett met minimale middelen een driedubbele
tragiek. Van de eerste schok en vernedering (de rechtszaak en de
plotselinge dood van zijn geliefde), via de jarenlange aftakeling van
zijn schoonheid en reputatie, tot de meest diepe pijn: geboren zijn in
het verkeerde lichaam.
'Stella' is een intense theatrale overpeinzing over jeugd, het ouder
worden, en wat het écht betekent om jezelf te zijn. Stella is tegelijk
een hartverwarmende en hartverscheurende voorstelling die
toeschouwers niet onberoerd zal laten.”
Stella is een biografische
terugblik op een leven buiten de heersende normen, een leven dat pas
tot zijn recht kwam op een toneel. Stella is gebaseerd op een
waargebeurd verhaal – één van de vreemdste schandalen in Victoriaans
Londen (eind 19e eeuw). De voorstelling draait om het leven van Ernest Boulton (1848-1904), die als succesvolle performer het kleine variététheatercircuit van Londen en omstreken bespeelde.
Boulton leefde en trad op als vrouw
en was zeer geliefd bij het publiek vanwege zijn grote charme,
schoonheid en spectaculaire jurken. Hij was ook volledig eerlijk over
zijn geaardheid, en trad in de openbaarheid als levenspartner van een
prominente mannelijke politicus. In 1869 werd hij gearresteerd en
aangeklaagd voor samenzwering met als doel sodomie te bedrijven – in
andere woorden: omdat hij het lef had om zijn homoseksualiteit in het
openbaar uit te dragen. Na een sensatieproces en de tragische zelfmoord
van zijn geliefde werd Boulton vrijgesproken. Desondanks gaf hij de
moed niet op.
Hij verliet het land en vond zichzelf
opnieuw uit als travestie-performer in het burleske muziektheater,
waarbij hij ook Broadway bespeelde. Toen die carrière vastliep, keerde
hij terug naar het Verenigd Koninkrijk en belandde in het tweederangs
variétécircuit. Soms trad hij op als man, soms als vrouw, maar zijn
befaamde schoonheid takelde alsmaar af. De persoon die onder de namen
Ernest Boulton, Lady Arthur Clinton, Mrs W. Graham en Stella, Star of
the Strand op het podium had gestaan stierf uiteindelijk in obscure
armoede.
In de voorstelling Stella toont
Bartlett met minimale middelen een driedubbele tragiek. Van de eerste
schok en vernedering (de rechtszaak en de plotselinge dood van zijn
geliefde), via de jarenlange aftakeling van zijn schoonheid en
reputatie, tot de meest diepe pijn: geboren zijn in het verkeerde
lichaam. Stella is een intense theatrale overpeinzing over jeugd, het
ouder worden, en wat het écht betekent om jezelf te zijn.
Bartlett kreeg een reputatie in de
jaren 1980 voor radicale solovoorstellingen in de Londense
theaterwereld. Naast zijn activistische werk in de homoscene en
performancekunst, maakte hij ook controversiële nieuwe producties voor
onder andere het National Theatre, The Royal Shakespeare Company en het
theatergezelschap Complicite van Simon McBurney (dit jaar ook te zien
op het Holland Festival met The Encounter). In 1988 richtte hij het
productiecollectief Gloria op, samen met producent Simon Mellor,
componist Nicolas Bloomfield en choreograaf Leah Hausman. Naast zijn
werk in het theater als performer, artistiek directeur en
(opera)regisseur, is Bartlett ook een gevierd auteur.
Aan het schrijven van Stella ging een
jaar onderzoek vooraf, waarbij Bartlett uitgebreid sprak met
transseksuele vrienden en collega’s uit de Londense (homo)scene. Ook
zijn vele conversaties met kabukispeler Ogawa Mitsuharu, bekend onder
zijn podiumnaam Nakamura Tokizo V, dienden als inspiratie. Ogawa is een
van Japans allergrootste onnagata – mannelijke acteurs die in het
traditionele kabukitheater de vrouwenrollen vertolken. Ook fragmenten
uit historische documenten komen voorbij (rechtbankverslagen,
theaterteksten en persoonlijke brieven) naast hedendaagse bronnen,
zoals populaire coming-out YouTube-filmpjes, en rellerige biografieën
van eigentijdse transseksuele iconen uit het Verenigd Koninkrijk zoals
Janye County en April Ashley.
Net als veel van Bartletts eerdere
werk draait Stella om de essentie van het theater. Met slechts een paar
simpele elementen – twee acteurs, twee stoelen, een paar kostuums en
een gelaagde, zeer persoonlijke speeltekst – schept Bartlett een
aangrijpend verhaal over een mens die een leven lang zoekt naar de moed
om zichzelf te kunnen zijn. De voorstelling biedt een intense
ontmoeting tussen de toeschouwers en Stella op twee cruciale, maar zeer
verschillende momenten in haar leven. Het is echter geen pure
historische reconstructie. Bartlett gebruikt Stella’s lichaam en
woorden als materiaal om diepgewortelde persoonlijke vragen op te
roepen over angst, moed en doorzettingskracht.
Zie ook:
NEGENTIENDE-EEUWSE CROSSDRESSER ALS METAFOOR VOOR MODERNE IDENTITEIT