Choreografie Alain Platel
Regie Frank Van Laecke, Alain Platel
Muziek:  Steven Prengels
Duur: 105 min.
Première: 25 juni 2010, Gent

Performers: Vanessa Van Durme, Griet Debacker, Timur Magomedgadzhiev (replaced by Hendrik Lebon), Andrea De Laet, Richard ‘Tootsie’ Dierick, Danilo Povolo, Gerrit Becker, Dirk Van Vaerenbergh, Rudy Suwyns

Gardenia is een burlesque travestietencabaret, naar het verhaal van Vanessa Van Durme, geïnspireerd door de film Yo soy así van Sonia Herman Dolz over een cabarettheater in Barcelona dat noodgedwongen de deuren moet sluiten. Net als in deze film gaat het in deze voorstelling over ouder wordende show-travestieten en hun zoektocht door middel van dans, woord en zang naar zichzelf en hun plaats in de maatschappij,

“Gardenia is een mix van rauw, uit het leven gegrepen theater, musicalglitter en een dosis variété. De spelers hebben weinig tot geen acteerervaring, maar wel een boeiend levensverhaal. Dat vertellen ze in Gardenia, en ze leggen daarbij hart en ziel bloot.”

Actrice Vanessa Van Durme nam het initiatief om een schare transseksuele en travestievrienden rond zich te verzamelen, met de bedoeling regisseurs Alain Platel en Frank Van Laecke en componist Steven Prengels warm te krijgen voor een uniek project. Gardenia is geen fictie. Gardenia is een getuigenis over hoop en gekoesterde of verloren illusies. Een relaas van de woelige levens van negen opmerkelijke mensen. Zeven oudere personages die de schemerzone tussen man- en vrouw-zijn schijnbaar moeiteloos bewandelen.

In 2012 werd Gardenia genomineerd voor de prestigieuze Britse Oliver Awards in de categorie 'beste nieuwe dansproductie'. De voorstelling toerde twee jaar lang met haltes in onder meer Parijs, Avignon, Genève, Zürich, Wenen, Berlijn, Wroclaw, Aarhus, Londen, Dublin, Belgrado, Sarajevo, Turijn, Firenze, Lissabon, Barcelona, Sevilla, Quebec, Montréal...

Wereld van vrouwelijke mannen / Hein Janssen 28 juni 2010

Zeven mannen met strenge gezichten, in strakke pakken. Zo staan ze op het podium, de artiesten van Gardenia, de nieuwe voorstelling van Les Ballets C. de la B. en NTGent. Tussen hen in ook een vrouw en een jonge jongen met een markant gezicht. Langzaamaan ontwaar je aan die zeven mannen iets bijzonders, iets eigens, iets anders. Als een van hen naar voren komt en met donkere stem Over the rainbow uit The Wizard of Oz in de microfoon blaast, weet je: dit is de wereld van mannen die vrouwen zijn, of willen zijn, of bijna geworden zijn. Dit is de wereld van travestieten en transseksuelen, van vervagende scheidslijnen tussen het mannelijke en het vrouwelijke. Gardenia is een voorstelling over de zoektocht naar identiteit, naar geborgenheid, en ergens bij willen horen. Maar ook over een grote hang naar theatraliteit, eigenzinnigheid, laten zien wie je bent, dát je er bent. De voorstelling die zich beweegt op de grens van theater, mime en dans is geregisseerd door Alain Platel en Frank Van Laecke – twee Vlaamse theatermakers die in een geheel ander segment opereren. Platel is de man van de hoge (dans)kunst; Van Laecke is vooral bekend van zijn grote opera- en musicalregies (Kuifje, Rembrandt, Daens), het brede entertainment. Maar ook maakte hij de kleine voorstelling Kijk mama, ik dans! met Vanessa van Durme. Met deze solo over haar geslachtsverandering is Van Durme ook in Nederland bekend geworden. De transformatie met vallen en opstaan van man naar vrouw, kreeg in die voorstelling nietsontziend en eerlijk gestalte.

Gardenia is naar een idee van Van Durme gemaakt, aan de hand van ervaringen van lotgenoten en op basis van de Spaanse film Yo soy asi, over de teloorgang van een travestiebar in Barcelona. Ze vroeg aan Platel (met wie zij onder meer Allemaal Indiaan maakte) en Van Laecke om film en persoonlijke ervaringen in beeldend theater om te zetten. Spaarzaam wordt gebruik gemaakt van Frans- en Nederlandstalige tekst, met hier en daar een persoonlijke ontboezeming. De artiesten (allemaal tussen 55 en 65 jaar) hebben niet of nauwelijks podiumervaring, maar wel veel levenservaring. Het resultaat is een verstilde, soms grappige, soms exuberante maar vooral melancholieke voorstelling. Theater over mensen die verdwaald zijn in hun eigen leven en met man en macht proberen de weg naar huis terug te vinden. Het regieduo gebruikt voornamelijk tableaus en poses als stijlmiddel, en binnen dat kader vinden langzaam veranderingen plaats. De mannenpakken van het begin veranderen met veel schijnbewegingen allengs in vrouwenkleding, en tenslotte in opzichtige showjurken. Een transformatie van onopvallend grijs naar de felle kleuren van overdadige make-up. Dat alles is gezet op een geluidsdecor van Steven Prengels, waarin dreigende tonen worden vermengd met popsongs (Forever young), klanken uit beroemde films (Sunset Boulevard, The Wizard of Oz, Hable con Ella) en de gesampelde stemmen van artiesten als Marlene Dietrich, Judy Garland en Liza Minnelli, iconen uit de wereld van oprechte show en valse wimpers. Die sfeer overheerst ook in Gardenia, de sfeer van de films van Pedro Almodóvar, van optutten en afschminken, van avonden die hoopvol beginnen en eindigen in eenzaamheid.Het hoogtepunt is een minstens tien minuten durende presentatie van topmodellen op de Boléro van Ravel – het zou kitsch kunnen zijn, maar het is minutieus vormgegeven bewegingskunst. Ook mooi: het tijdens het poseren schoorvoetend houvast zoeken, het reiken naar een hand, naar elkaar. Gardenia is een maskerade en demasqué tegelijk. En in de tussentijd niet wegduiken, geen schuilplaats zoeken, maar de schijnwerpers. Ondanks de grauwe buitenwereld: mooi, en dapper aanwezig zijn.

Frank Van Laecke: “Onze inspiratiebron is de Spaanse film Yo soy así over een cabarettheater in Barcelona dat noodgedwongen de deuren moet sluiten. De film volgt de travestieten op de
 laatste avond, hun laatste optreden. Je ziet ze als oude mensen die een ongelooflijke metamorfose ondergaan wanneer ze op scène stappen. Over die energie gaat Gardenia; maar
 ook over afscheid nemen en vergankelijkheid, over hoop en illusie. Gardenia neemt die laatste avond van dat cabarettheater als uitgangspunt. Verder komt het materiaal uit onze acteurs.
Deze groep levert ons eerlijke, prachtige verhalen, het mooiste materiaal. Het is aan ons om te stimuleren, te masseren. Daarna komt het filteren en structureren.

Alain Platel:“ Zij geven ons de grondstof,  voor een voorstelling die hun verhaal  overstijgt. Het mocht geen documentaire voorstelling worden van mensen die hun verhaal vertellen. Er bestaan al heel goede documentaires over travestie en transseksualiteit. Theater maken over dat onderwerp is nog iets anders.”
Frank Van Laecke: “Natuurlijk zal het publiek komen kijken met een verwachtingspatroon en een grote dosis voyeurisme.  De clichés moeten we ook niet willen ontwijken, ze maken deel uit van die wereld. Maar je moet het zo vorm geven, dat je onder die oppervlakte de zaken opentrekt en meerdere lagen tegelijk aanraakt.”
Alain Platel: “Daarom was het voor ons ook belangrijk om het verdriet dat soms onder de vrolijke cabaretwereld ligt, te kunnen brengen. Wanneer het in de repetities over eenzaamheid en verdriet ging, voelden we dat we iets heel fragiels aanraakten. Dat lag voor sommigen heel moeilijk. Toch we wilden het absoluut ook over dat verdriet hebben. Hier neemt het verhaal van Timur het over, wat een belangrijke metafoor is. Het is een spiegel, die niet alleen voor de cast maar ook voor het publiek een omweg naar een persoonlijke snaar is.”
Frank Van Laecke: “Het verdriet zit onderhuids, maar komt in heel de voorstelling als speldenprikjes naar boven.
Alain Platel: De voorstelling is een tsunami van heel tegenstrijdige sentimenten. In een gevoel dat voor iedereen ergens herkenbaar is, kan het publiek zich met de personages identificeren. Zelfs al zijn dat op dat ogenblik transseksuelen of travesties. Door een goede catharsis willen we de mensen naar huis te laten gaan met een energiek en simpelweg gelukkig gemoed. Heropgeladen. Je moet het niet altijd te ingewikkeld zoeken; mensen willen soms gewoon een voorstelling zien over de schoonheid van de mens.

Muziek
'Het hoogtepunt is een minstens tien minuten durende presentatie van topmodellen op de Boléro van Ravel – het zou kitsch kunnen zijn, maar het is minutieus vormgegeven bewegingskunst. Ook mooi: het tijdens het poseren schoorvoetend houvast zoeken, het reiken naar een hand, naar elkaar.

Dat alles is gezet op een geluidsdecor van Steven Prengels, waarin dreigende tonen worden vermengd met popsongs, klanken uit beroemde films (...) en de gesampelde stemmen van artiesten als Marlene Dietrich, Judy Garland en Liza Minnelli, iconen uit de wereld van oprechte show en valse wimpers. Die sfeer overheerst ook in Gardenia, de sfeer van de films van Pedro Almodóvar, van optutten en afschminken, van avonden die hoopvol beginnen en eindigen in eenzaamheid. Gardenia is een maskerade en demasqué tegelijk. En in de tussentijd niet wegduiken, geen schuilplaats zoeken, maar de schijnwerpers. Ondanks de grauwe buitenwereld: mooi, en dapper aanwezig zijn.' (DeMorgen)

Frank Van Laecke: Gardenia is een visuele voorstelling op een heel stevig muzikaal tapijt. Ik ken Steven (Prengels) al een paar jaar. Hij is eigenlijk een hedendaagse componist. Toen ik hem eens vroeg waar hij mee bezig was, liet hij me zijn laatste compositie horen. Die stijl, die eigenzinnige taal was wat we nodig hadden om Gardenia nog een wrong te geven. Steven liet zijn werk ook aan Alain horen en een tweede intuïtieve beslissing was genomen. Hoewel Steven uit een compleet andere achtergrond komt, is het de juiste keuze geweest. Hij slaagt erin om met de muziek die de acteurs uit hun wereld binnenbrengen, een eigenaardige compositie te maken, een muzikale structuur onder de voorstelling. Je kan dat als een symfonie zien, één geheel waarover goed is nagedacht.”

Alain Platel: Met zijn kennis heeft Steven een basis gevonden om het populaire in een nummer van Dalida of Aznavour een extra touch te geven. Door die in een compositie te brengen met geluiden, met een manier van praten, met muziek van Schubert of Mahler, voegt hij er een sfeer aan toe, waardoor het geheel wordt opgetild.