Non-binair is iemand doe zich niet honderd procent man en ook niet
honderd procent vrouw voelt. “Het idee dat je óf man óf vrouw
bent en dat er geen andere opties zijn, is een heel simplistische
benadering, zegt Luc van der Horst. “Gender is een spectrum: van
mannelijkheid naar vrouwelijkheid”.
In de geschiedenis zijn hiervan voorbeelden te vinden: van non-binaire
personen, te beginnen bij Adam (uit wiens lichaam Eva werd
voortgebracht), de Amazonen (vrouwelijke strijders uit de oudheid),
Johannes de Doper, geschilderd door Leonardo da Vinci en in de Kroniek
van Neurenberg.
De Franse schrijfster George Sand
(1804-1876) was in de 19e eeuw een graag gezien persoon in de Parijse
literaire kringen. Ze kleedde zich heel openlijk als man, droeg een
broek en rookte pijp , wat de mensen uit haar kringen choqueerde en
haar tot onderwerp van gesprek maakte. Haar kortstondige romances met
mannen en vrouwen zorgden ook voor heel wat schandaal.
Kunstenares Moniek Toebosch (1948 –
2012) beleefde in 2010 haar ‘coming out’ en ging sindsdien door het
leven als man én vrouw. Zij wil zich niet in één hokje laten duwen en
laat haar gevoel bepalen hoe zij zich presenteert. Haar doel is om als
mens bekeken te worden en niet als geslacht. Vanaf een zeker moment
droeg ze uitsluitend nog mannenkleding, elegante van Yamamoto
weliswaar. Paul Rubens, haar mannelijke alter ego, voortgekomen uit de
familienaam van haar Belgische moeder en haar tweede doopnaam, Paulina
zei in een interview: ‘Het enige echte diepe verlangen in mij is om
“niks” te zijn, noch man, noch vrouw, onzijdig dus, omdat mij dat het
meest volmaakt lijkt. En dan kan ook mijn verleden als een natuurlijk
proces bij mij horen.’
Ruby noemt zichzelf non-binair: “Ik val op vrouwen – maar uiteindelijk hebben gender en
seksualiteit vrij weinig met elkaar te maken.
Toen ik stopte mezelf een
vrouw te noemen had ik niet langer het gevoel dat ik me aan een
standaard moet houden, waar ik me totaal niet comfortabel bij
voel. Kim: “Soms ben ik Kim en soms ben ik Joris. Ik voel me
comfortabel als beiden, ik ben het allebei: man en vrouw. Op mijn
dertiende raakte ik geïnteresseerd in vrouwenkleding. In het
begin zocht ik daar niet zoveel achter, maar op een gegeven moment
besefte ik dat ik me heel fijn voelde als vrouw. Dat besef heb ik lang
voor zichzelf moeten houden. Alles ging in het geheim., op mijn kamer.
Ik schaamde me ervoor. Heel af en toen ging ik ’s avonds laat toch als
vrouw naar buiten, maar dan deed ik er alles aan om de buren te
ontlopen. Pas toen ik in Amsterdam ging wonen ging ik meer als Kim naar
buiten en heb ik het ook aan mijn vrienden en familie verteld. Soms
krijg ik vervelende reactie, jammer, maar ik kan er weinig aan
doen en mijd het conflict zoveel mogelijk. Ik vind het zonde van mijn
energie te besteden aan mensen die er toch nooit iets van zullen
begrijpen. Ik blijf gewoon de dingen doen waar ik me goed bij voel.
Luc van der Horst voelt zich comfortabel als man, maar werd bij zijn geboorte een
vrouwelijk gender toegewezen, maar heeft zich daar nooit comfortabel
bij gevoeld.
“Het idee dat je óf man óf vrouw bent en dat er geen andere
opties zijn, is een heel simplistische benadering, zegt. “Gender is een spectrum: van mannelijkheid naar vrouwelijkheid”.
“Ik kon niet voldoen aan de standaard van vrouwelijkheid.
Ik begon mij op mijn negende al Luc te noemen, lang voordat ik
überhaupt stilstond bij het fenomeen gender. Luc is een biseksueel en
heeft een vriendin, maar hij valt ook op vrouwen en “mensen daar
tussenin”.
Voor mensen met een identiteit tussen
man en vrouw in, of bij wie de mannelijke en vrouwelijke identiteit
ongeveer even sterk zijn, werden in de jaren 1980 en 90 de termen
'transgenderisme' en 'transgenderist' (Paula Vennix) gebruikt. Sinds
het begin van de 21e eeuw is de term genderqueer in gebruik,
voornamelijk bij jongeren.
Voordat de term non-binair werd
gebruikt sprak men van transgender (vanaf de jaren negentig),
travestiet, maar die termen hebben alleen betrekking op personen die
zich voor honderd procent identificeren als man / vrouw.
Transgenders voelen zich niet thuis
in het geslacht bij hun geboorte. “Geboren in het verkeerde lichaam”
Wordt wel eens gezegd. Andere termen voor deze genderidentiteit zijn
"Transvestiten" (Hirschfeld), "transseksuelen” al was die term niet
gelukkig gekozen: de term transseksueel heeft maar zijdelings te maken
met seksualiteit, "transgender", "transpersoon”, "trans", "transvrouw"
en "transman" en “crossdresser” (Engels voor 'kruiselings gekleed' gaan
en slaat dus alleen op de verkleding). Soms overwegen transgenders een
geslachtsaanpassing, maar lang niet altijd. Daar kunnen verschillende
redenen voor zijn. Iemand die tegen de tachtig loopt zal dat niet snel
doen. Ook hun partner staat niet altijd te juichen of willen een
echtscheiding.
Een travestiet verkleedt zich als iemand van het andere geslacht, maar zijn of haar genderidentiteit verandert niet.
De term transgender wordt daarnaast
ook gebruikt als parapluterm voor alle uitingen en identiteiten,
uiteenlopend van crossdressing, travestie, non-binair, intersekse en
androgynie.
Dankzij Magnus Hirschfeld worden
homoseksuelen en transgenders niet langer meer gezien worden als
personen met een psychiatrische aandoening of geestelijke afwijking.
De tentoonstelling IK MAN/VROUW’ in
Museum Het Dolhuys in Haarlem 26 september 2012 t/m 17 maart 2013 over
sekse en identiteit behandelde de vage scheidslijn tussen man en vrouw
en wordt geprobeerd een antwoord te geven op de vraag Wat maakt een man
een man en een vrouw een vrouw? Met de tentoonstelling werden bezoekers
uitgedaagd: Hoe stereotype denk je zelf? Het doel is om vooroordelen en
denkwijzen open te breken. Op de tentoonstelling waren ook hedendaagse
kunstwerken te zien over vrouwelijke mannen en mannelijke vrouwen die
een nieuw licht over deze materie laten schijnen.
Tien vragen over non-binaire personen (Movisie)
Wat is non-binair?
Hoe is het om non-binair te zijn